Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı Paylaşıldı

Ticaret Bakanlığı 2025-2029 Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı kamuoyu ile paylaşıldı. 

Belgede yer alan Bakanlık Sunuşunda kooperatiflerin konumu, “Günümüzde en etkin kalkınma araçlarından biri olarak karşımıza çıkan kooperatifler; üreticilere, tüketicilere ve küçük işletmelere sağladığı katkılar kadar, ülke ekonomisine de katma değer sağlamaktadır” şeklinde değerlendirildi.

Bakanlığın bu belgeyi hazırlamadaki amacı ise, “Türkiye kooperatifçiliğinin vizyonunu belirleyen bu belge ile kooperatifçiliğe daha elverişli bir ortam oluşturmayı, sektöre olan güveni artırmayı, kooperatifleri daha verimli, etkin, sürdürülebilir, rekabet edebilir ve yenilikçi kılmayı, sektörün yaşadığı sorunlara çözüm üretmeyi ve kooperatifçiliğe yeni bir ivme kazandırmayı amaçlıyoruz” diye ifade edildi.Misyon ve vizyon

İki temel amaç ve o amaçlara yönelik üçer hedefin yer aldığı belgenin misyonu, “Kooperatifçilik bilinç ve farkındalığının oluşturulmasına katkı sağlayacak politikalar geliştirerek bireysel tasarrufların uygun kooperatif girişimcilik modelleriyle milli ekonomiye katılımını sağlamak” ve vizyonu ise “Kooperatifçiliğin ulusal ve uluslararası alanda etkinliğini ve verimliliğini artırarak kooperatiflerin sürdürülebilir sosyal ve ekonomik faaliyetlerin öncülüğünü yapmasını sağlamak” olarak belirlendi.

2012-2016 yılları faaliyetleri

Kooperatifçilik alanında bu kapsamda önceki belge olan 2012-2016 yılları arasındaki Eylem Planı (TÜKOSEP) doğrultusunda yapılan faaliyetlere de yer verilen çalışmada paylaşılan bazı veriler şunlardır:

“ * Faal olmayan 35.366 kooperatif tasfiye edilmiş, böylece hem ekonomiye katkısı olmayan kooperatiflere ilişkin emek ve zaman israfı önlenmiş hem de sektöre ilişkin politikalar geliştirilirken kullanılan veriler daha gerçekçi kılınmıştır.

* 2012-2016 TÜKOSEP kapsamında toplamda 30 bin kişiye kooperatifçilik eğitimi verilmiştir.

* 2012-2016 yılları arasında kooperatifçilik; akademik çalışmalar alanında da kendini göstermiş ve 52 akademik tez yayımlanmıştır.”2021 yılında yapılan yasal değişiklikler

Belgede, 1163 sayılı Kooperatifler Yasasında 2021 yılında yapılan değişiklikler ile şu yenilikler getirildiği ifade edildi;

* Kooperatiflerde şeffaflaşmanın önü açılmıştır,

* KOOPBİS kullanma zorunluluğu getirilmiştir,

* Kooperatiflerin elektronik ortamda genel kurullarını yapabilmelerinin önü açılmıştır,

* Kooperatiflere dış denetim getirilmiştir,

* Yönetim ve denetim kurulu üyelerine kooperatifçilik eğitimi getirilmiştir,

* Kadın kooperatiflerine ve engellilerin kurduğu kooperatiflere kolaylıklar sağlanmıştır,

* Kooperatif defter, belge ve varlıklarının yeni seçilen yönetim kuruluna teslimi sürecinde yaşanan sorunların çözümüne yönelik düzenleme yapılmıştır,

* Güçlü sermaye yapısına ihtiyaç duyan kooperatiflerin sermayeye ilişkin sorunları giderilmiştir,

* Kamu kaynaklarının kullanılmasına aracılık eden kooperatifler için yeni düzenlemeler getirilmiştir,

* Konut yapı kooperatiflerinin sahip olduğu kolay dönüşme imkânı diğer yapı kooperatiflerine de getirilmiştir,

* Kooperatiflere ilişkin kanunlarda yeknesaklık sağlanmıştır.Mevcut durum

Belgede mevcut durum, “Kooperatiflerin üst örgütlenmesinde ilk adım birlikler olup birliklerin örgütlenmesiyle de merkez birlikleri kurulmaktadır. Ülkemizdeki kooperatif örgütlenmesine ilişkin en üst yapı ise Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’dir. Halen, Ticaret Bakanlığı görev alanında 36, Tarım ve Orman Bakanlığı görev alanında 5 ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı görev alanında 5 olmak üzere toplam 46 türde kooperatif bulunmaktadır” şeklinde özetlendi.

2025 yılı ağustos ayı itibarıyla kooperatif ve ortak sayısı, “Ülkemizde faal ve faal olmayan, 49.733 kooperatif, 330 birlik, 14 merkez birlik ve 1 Türkiye Milli Kooperatifler Birliği bulunmaktadır. Mevcut durumda KOOPBİS’e kayıtlı ortak sayısı 4.654.270” olarak verildi.GZFT analizi

Belgede kooperatiflerin GZFT analizi de yapıldı.

Güçlü, zayıf yönleri ile fırsatları ve tehditlerinin de sıralandığı belgede kooperatiflerin bazı güçlü yönleri şöyle sıralandı:

* Uzun süreli ve köklü bir kooperatifçilik deneyiminin bulunması,

* Kooperatiflerin bazı tarım ürünlerinde fiyat belirleyici olması,

* Kooperatiflerin ekonomik krizlerden daha az etkilenmeleri,

* Güçlü bir sosyal dayanışma kültürünün bulunması.

Kooperatiflerin bazı zayıf yönleri ise şu şekilde ifade edildi:

* Kooperatiflerin genel olarak az ortaklı ve küçük ölçekli bir yapıya sahip olmaları,

* Kooperatif yöneticilerinin işletme yönetimi konusunda bilgi ve deneyim eksikliği, profesyonel yönetici istihdam edilmemesi,

* Toplumda kooperatifçilik kültürü ve bilincinin yeterince yerleşmemiş olması, kooperatif ortakları arasında ekonomik iş birliğinin sağladığı katkı ve faydaların tam olarak bilinmemesi,

* Kooperatiflerin katma değerli ürün üretme, markalaşma ve pazarlamada yaşadıkları sorunlar.Kooperatiflerin taşıdığı bazı fırsatlar olarak şunlar paylaşıldı:

* Dünyada, pek çok toplumsal ve ekonomik sorunun çözümünde kooperatiflerin sağladığı katkı ve faydaya ilişkin farkındalığın artması,

* Kooperatiflerin, devlet ve özel sektör alanı dışında üçüncü sektör olarak hizmet üretme ve istihdam oluşturma potansiyeli,

* Uluslararası kuruluşların kooperatifler yolu ile kalkınma modelini desteklemeleri, çevreci ve sosyal girişimlere yönelik proje bazında sağlanan kaynakların giderek artırılması,

* Çevrimiçi uygulamalar sayesinde kooperatiflerin iletişim, eğitim, bilgilendirme gibi alanlarda faaliyet masraflarının azalması ve bu faaliyetlerin daha geniş kitlelere ulaşabilmesi.

Kooperatiflerin karşı karşıya olduğu bazı tehditler ise şu şekilde sıralandı:

* Toplumun ve özellikle genç neslin giderek bireyselleşmesi,

* Büyük ölçekli şirketlerin, kooperatiflerin yerel ve ulusal düzeyde rekabet gücünü ve pazar paylarını olumsuz yönde etkilemesi,

* Artan küresel ve ekonomik riskler,

* Kayıt dışı ekonominin artması.

Amaçlar ve Hedefler

Belgede amaçlar ve hedefler şöyle sıralandı:

Amaç 1: Kooperatifçiliğin gelişimine uygun ortam oluşturulacaktır.

Bu amaç doğrultusunda belirlenen hedefler şunlardır;

Hedef 1. Kooperatiflerin finansal yapılarının güçlendirilmesi ve finansmana erişiminin kolaylaştırılması sağlanacaktır.

Hedef 2. Mevcut yasal altyapı ve uygulamalar kooperatifçiliğin güncel ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilecektir.

Hedef 3. Kooperatif ortaklarının, yöneticilerinin ve personelinin profesyonelleştirilmesine ve kooperatiflerin kurumsal kapasitelerinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.

Amaç 2: Kooperatifçiliğe ilişkin yenilikçi politikalar üretilecek ve uygulanacaktır.

Bu amaç doğrultusunda üç hedef belirlendi;

Hedef 1. Güncel kooperatifçilik uygulamaları takip edilerek iyi kooperatifçilik örnekleri ekonomik, sosyal ve çevresel ihtiyaçlar doğrultusunda ülkemize uyarlanarak kooperatif girişimciliği yaygınlaştırılacaktır.

Hedef 2. Kooperatifçiliğin etkin tanıtımı yapılarak farkındalık sağlanacak ve kooperatifçilik imajı güçlendirilecektir.

Hedef 3. Kooperatiflere ilişkin daha sağlıklı veri toplanması, işleyiş ile ilgili işlemlerin gerçekleştirilmesinde bilgi sistemlerinin kullanılması, kooperatiflerin uluslararası standartlara uygun şekilde sınıflandırılması sağlanacaktır.