Sütçü İneklerde İntertrigo

İntertrigo meme lopları arasındaki derinin iltihabıdır. Başka bir deyişle meme lopları arasındaki oluklarda oluşan dermatitisdir. Yabancı literatürde ayrıca udder cleft dermatitis (UCD) olarak da geçer.

İneklerin meme bölgesinden kötü koku gelmesiyle fark edilir. Adı geçen bölgelerde ülserleşme, sıyrıntılar, ölü dokular gözlenir. Bazen maddi kayıplı yaralar da göze çarpar. İnekler huzursuzdur. Yatmak istemez, yatıp kalkarken ağrı hissederler. Süt verimi azalır.

Meme lopları arasında oluşan dermatitise yatkınlık yaratan sorunların başında memenin anatomik yapısı gelmektedir. Sarkık memeler bu duruma daha yatkındırlar. Irkın da yatkınlık oluşturduğu bilinir. Her ırkta görülen bu sorunun İsveç Kırmızısı (Swedish Red Cattle) ırkında daha sıklıkla görüldüğü bildirilmektedir. Çok doğum yapmış, yaşlı ineklerde, süt verimi yüksek olanlarda ve yeni doğum yapmış olanlarda görülme ihtimali daha yüksektir. Yüksek verimin ve lohusalık günlerinin stresli günler olduğunu unutmayalım. Stresin bu hastalığın çıkışında önemli etkisi vardır.

Hazırlayıcı sebeplerin başında enerji yetmezliği gelmektedir. Bu sorun yüksek verimli lohusa ineklerde sıklıkla gözlenir. Ayrıca; sıkışık, kalabalık barınaklar, yatarken arka ayakların memeleri kirletmesi, pis ve ıslak yatma yerleri, çinko, bakır gibi iz mineral eksiklikleri, biyotin eksikliği hazırlayıcı sebepler arasındadır. Meme ödemi de hazırlayıcı sebepler arasında sayılır. Yatkınlık ve hazırlayıcı sebeplerin ardından meme lobları arasında mikroorganizmaların faaliyeti başlar ve bu hastalık meydana gelir.

Hastalık çok faktörlü (multifaktöriyel) bir sorundur. Tam olarak hangi mikroorganizmanın hastalığı başlattığı anlaşılamamıştır. Ancak hastalıkta birçok mikrobun etkin olduğu bilinmektedir. Başlıca hastalık etkeni Treponemalardır. Spiroketalardan Treponema phagadenis, T.pedis, T.medium intertrigo vakalarında her zaman izole edilmişlerdir.

Vakaya karışan ve sorunu şiddetlendiren diğer mikroorganizmalar şunlardır; Fusobacterium necrophorum, Prevotella melaninagenicus,  Trueperella pyogenes, Porphyromonas levii, Pseudomonas aeroginosa, Streptococcus pyogenes, Bacteriodes pyogenes, Staphylococcus aureus.

Bu bakterilere ek olarak bazı vakalarda uyuz etkenlerinden Chorioptes bovis ve mantar ailesinden bir maya olan Candidaların da olaya karıştıkları saptanmıştır.

Dikkat edilirse intertrigo hastalığını oluşturan bakterilerin birçoğu ya Mortellaro hastalığındaki (DD, dijital dermatitis, tırnak derisi yangısı) veya metritis(rahim yangısı) ile aynı olduğu görülecektir. Tırnak hastalıklarının ve metritisin çok sık görüldüğü sürülerde intertrigo sorununun da sık görüldüğü bilinmektedir.

Ayrıca bu hastalık meme yangısı (mastitis) riskini arttırır. Böyle işletmelerde mecburi sürüden çıkarma oranı yüksektir.

Hastalığın teşhisinde iyi gözlem büyük önem taşır. Memelerden kötü koku gelmesi durumunda şüphe duyup looplar arasındaki olup loplar arasındaki olukları kontrol etmek gerekir.

İntertrigo hafif ve orta şiddette olabileceği gibi çok şiddetli de seyredebilir. Hatta kronikleşebilir. O yüzden iyi gözlem ve erken teşhis tedavinin başarısını etkiler.

Tedavi

Loblar arası bölgenin antiseptiklerle temizlenmesi şarttır. İyotlu ya da klorheksidin içeren antiseptiklerden yararlanılır. Bölgeye antibiyotikli spreyler sıkılabilir. Oluklara çinko oksit ya da povidon iyot içeren pomatlar sürülebilir. Şiddetli vakalarda sistematik yani enjeksiyon tarzında antibiyotik kullanımına ihtiyaç duyulabilir.

Bazen cerrahi işlemlere başvurmak gerekir. Özellikle yara derin ise irinleşme, hatta apseleşme varsa bölgede bir cerrahi temizlik yaparak ölü dokuları ve irini uzaklaştırmak gerekebilir.

Bu arada kortizon olmayan yangı giderici ilaçların (NSAID) kullanılması yararlı olur. Meloksikam, flunixin meglumine, ketoprofen gibi ilaçların kullanılması önerilir.

Günlük pansuman yapılması iyileşme sürecini hızlandırır. Tedavi hastalığın hafif, orta veya şiddetli olmasına göre değişen şemalarla devam eder.

Koruyucu hekimlik

Sürü yönetiminin “kuru ve temiz” ilkesi koruyucu hekimliğin başlıca kuralıdır. Çinko, bakır, biyotin eksikliklerine meydan verilmemeli, bunlar yemlere katılmalıdır. Kuru dönem ve geçiş dönemi beslemesi doğru yapılmalı, enerji yetmezliğinin söz konusu olmayacağı şekilde doğum sonrası hızlı zayıflamanın önüne geçilmelidir. Doğru sağım teknikleri uygulanmalı, ön daldırma, son daldırma, kurulama gibi önerilere kulak verilmelidir.

DD (digital dermatitis), Mortellaro hastalığı ve metritisin önlenmesi için yapılanlar bu hastalık için de koruyucu hekimlik anlamına gelir.

İneklere uygulanan ayak banyoları da bu hastalığın koruyucu hekimliği için yarar sağlar. İnorganik altlıklar ve ABD’de altın standart olarak kabul edilen kum altlıklar koruyucu hekimlik hizmetidir.

Memenin yerleşimi ve anatomik yapısının etkisi gözetilerek boğa seçimine dikkat edilmeli, inekler meme puanı (UDC) yüksek boğalarla döllenmelidir.

Lohusa ineklerin ayrı bir bölümde (grupta) bulundurulmaları koruyucu hekimlik yönünden başlıca koşuldur.

Temel sürü yönetimi kurallarına uyulursa, intertrigo ve adı geçen diğer hastalıklar zaten sürüde görülmeyecektir.