Gebe İnek Kızgınlık Gösterir mi?

Gebe inek kızgınlık göstermez. Temel bilgi budur. Ancak bazen hatalı (yanlış, sahte) kızgınlıklar görüldüğü bildirilir. Gebelikte hatalı kızgınlıkların %3-10 arasında olduğu yönünde literatür bilgisi vardır.

İneğin gebelik esnasında hatalı kızgınlık göstermesi tam olarak açıklanamamıştır. Bilim insanları plasentadan salgılanan Estrone -3-sulfate (E1S) adı verilen “plasental östrojene” bağlamaktadırlar. Özellikle gebeliğin ikinci yarısında kızgınlık benzeri davranışlar gösteren ineklerin bu hormon ile ilgili olarak hatalı kızgınlık gösterdiği tahmin edilmektedir.

İneklerin tohumlanmasının ardından görülen kızgınlık davranışları ise progesteron (P4) hormonunun yüksek seviyeye ulaşmadığı günlerde söz konusu olabilir.

İneklerde yavru zarlarının oluşturduğu plasentadan bazı östrojenik hormonlar salgılanır. Bu hormonların başında Estrone-3-sulfate (E1S) gelmektedir. Rahimde kan dolaşımını ve yavru rahim içinde büyüdükçe rahmin (uterus) buna uygun şekilde genişlemesini, gebe ineğin meme bezlerinin gelişmesini, doğum esnasında da rahmin doğuma hazırlanmasını bu doğal östrojen sağlar. Fakat gebe ineklerde P4 progesteron seviyesinin yüksek olması sebebiyle kan dolaşımında östrojen etkisi bastırılmıştır ve inek kızgınlık göstermez. Gebe ineklerde %3-10 arasında değişen oranlarda hatalı kızgınlık belirtilerinin ortaya çıkması bu hormon yüzünden olabilir.

Gebe ineklerde kızgınlık davranışları gözlenirse ineğin gebe olup olmadığının teyit edilmesi şarttır. Belki de inek gerçekten kızgınlık göstermektedir. Belki gebe sanılan inek gebe değildir. Kesinlikle gebelik teyit edilmelidir. Rektal muayene (elle muayene), ultrason ile muayene, progesteron testleri ya da mikroskop altında “eğrelti otu deseni” testi yaparak ineğin gebe olup olmadığı kesin bir biçimde ortaya konulmalıdır. Bu durum kesinleşmeden inek üzerinde bir işlem yapmak sakıncalıdır. İnek kızgınlık benzeri davranışlar gösterdi diye tohumlama yapmaya çalışmak embriyonik ölüme ve gebeliğin sonlanmasına yol açar.

Eğrelti otu görünümü için çaradan (vajinal mukus) sürme preparat yapılır. Oda ısısında en az 15 dakika kurutulur. Mikroskop altında incelenir. Gebelerde eğrelti otu görünümü (deseni) ortaya çıkar. Fern pattern adı verilen bu desende eğrelti otundaki dallar gibi bir görüntü vardır. Halbuki hatalı kızgınlıklar da bu görüntü oluşmaz. Aynı işlem tükürükten de yapılabilir. Fern pattern (eğrelti otu deseni) progesteron hormonun etkisiyle çarada belli bir şekil alan sodyum klorür (tuz) kristallerinden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Kızgınlık davranışlarının hatalı olup olmadığı başka yöntemlerle de anlaşılır. Benim daha önceki yıllarda yazdığım” İneklerde Kızgınlık Belirtilerinin Ağırlık Puanları” başlıklı yazımda belirtildiği gibi uygun tohumlama saatinin bilinmesi yönünde yapılan çalışmalarda durma (atlamaya izin verme) kızgınlıkta %100 önemlidir. Yani duran inek kesin olarak kızgınlıktadır. Tohumlanmalıdır. Diğer kızgınlık davranışlarından; başka ineğin üzerine atlamanın puanı %35, çara akıntısının puanı %30 olarak bildirilmiştir. Eğer bir inek duruyorsa, üzerine atlanmasına izin veriyor ve kaçmıyorsa gerçekten kızgınlıktadır. Hatalı kızgınlıkta inek durmaz, atlamaya izin vermez ve kaçar.

Boğa atlatan çiftlikler için de bir ipucu söz konusudur. Bilindiği gibi; doğal aşım yapan boğalar atlama esnasında “flehmen” hareketi sergilerler. Flehmen hareketi dudakların geriye doğru çekilerek dişlerin gösterilmesidir. Eğer inek gerçek kızgınlık gösteriyorsa doğal aşım yapan boğa flehmen hareketi sergiler.  Ama hatalı (yanlış) kızgınlık söz konusu ise boğa flehmen hareketi sergilemez.

İnek gebe sanıldığı halde gebe değilse kızgınlık göstermesi gerçektir. O zaman nedeni araştırılmalıdır. Erken embriyonik ölüm mü şekillenmiştir? Bir yavru atma mı (abortus) söz konusudur?

Düşük yapmış bir inekten şüphe duyuluyorsa mutlaka laboratuvar tahlili ile işletmedeki sorun teşhis edilmelidir.

Genel bilgi olarak sürü yönetiminin dört temel ilkesinden ikisine, iyi kayıt ve iyi gözlem ilkelerine, özellikle dikkat edilmelidir.