Köşe Yazısı

Yeni Doğan Buzağılarda Menenjit

Menenjit (meningitis) beyin zarı yangısı anlamına gelir. Menenjitte beyni saran zarın ya bir katı ya da üç katı (duramater – arachnoid mater ve pia mater) birden yangılanır.

Şiddetli vakalarda yangı beyin dokusuna da geçer (meningoencephalitis).

Bu konu sadece buzağıları değil, diğer ruminant yavrularını yani kuzu ve oğlakları da kapsar.

Yeni doğanların göbeklerinden giren mikroorganizmalar kan yoluyla tüm organlara, tabii ki beyin ve beyin zarına da ulaşırlar.

Buzağılar septisemiden kısa süre içerisinde ölürler. Ancak ölmeyenlerde göbek yangıları (omphalitis, omphalophlebitis), eklem yangıları (arthritis) ve beyin zarı yangısı (meningitis) ortaya çıkar.

Kolostrum (ağız sütü) kalitesiz ve eksik ise, önerilerde olduğu gibi sık ve bolca verilmediyse, buzağının doğduğu yer ıslak ve pis ise yukarıdaki sorunlar meydana gelecektir.

Sürü yönetiminin temel ilkelerinden uzak, kuru ve temiz olmayan ortamlar, ağız sütünün ilk 12 saat içerisinde 6-8 litre kadar içirilmemesi, ağız sütünün mikroplarla bulaşık olması buzağı ölümlerinin başlıca sebepleridir.

Septisemi, arthritis, septik meningitis (menenjit) gibi sebeplerden hasta olan yavrularda ölüm oranı yüksektir.

Doğum olur olmaz çevresel mikroorganizmalar buzağının açık bölgelerinden girmeye hazırdırlar. Açık bölgeler göbek, ağız ve burundur. Buralardan bulaşan ve kana karışan mikroorganizmaların başında E.coli gelmektedir. Fakat E.coli dışında da çok sayıda mikroorganizma yeni doğan yavruları hasta etmek ve öldürmek için fırsat beklerler. E.coli’den başka Salmonella, Klebsiella, Campylobacter, Histophilus somni, Trueperella pyogenes, Pasteurella, Mannheimia, Streptokok, Stafilokok gibi bakteriler sorun oluşturabilirler. Ayrıca Clostridium Perfringens Tip C ve D’nin ekzotoksinleri de suçlular arasında olabilir.

Aniden ölmeyen ve hasta olan buzağılarda sinirsel belirtiler görülür. Çeşitli şiddette belirtilerle hastalık kendini gösterir. Yutma güçlüğü, çene kilitlenmesi (trismus), şaşılık, körlük, emme refleksinin olmaması, nöbetler, opistotonus (başın geriye doğru kasılmış olması), dengesizlik, sendeleme, ayakta duramama, yatar pozisyon gibi sinirsel belirtiler karşımıza çıkar.

Hızlı soluma ve bazen de göz sorunları (gözde bulutlanma, yangı) ile karşılaşabiliriz.

Kana karışan mikroorganizmaların uzun kemiklerin büyüme plaklarında yaptıkları hasar yüzünden büyüme de durur.

Hastalık ilerleyerek çoklu organ yetmezliği ve ölümle sonuçlanır.

Bazı durumlarda BoHv-5 (herpesvirus 5) Histophilus somni ile birlikte sinirsel bozukluklara neden olabilir. BoHv-5 çoğunlukla diğer bakterilere eşlikçi (yandaş) olarak sorun yaratır.

Mikroorganizmaları tam olarak bilmek için cerebrospinal sıvının yani beyin ve omurilik sıvısının laboratuvar tahlili gerekir. Eğer beyin-omurilik sıvısı tahlili yapılırsa kesin, net bir teşhis konulmuş olur.

Hastalık genel olarak doğumu takip eden ilk 6 saat içinde ve daha sonraki saatlerde gözlenir. Ölmeyen yavrularda tedavi denemeleri bazen sonuç verir. Tedavide antibiyotikler kullanılır. Florokinolonlar veya cephalosporin grubu antibiyotikler önerilir. Metronidozol kullanılabilir. Kortizon olmayan yangı gidericiler (NSAID’s) tedavi şemasında yer alabilir. Hipoglisemi şekillendiği için glikoz, metabolik asidoz şekillendiği için sodyum bikarbonat solüsyonları damar içi verilebilir.

Tedavi girişimleri çoğunlukla başarılı olmaz. O yüzden kesinlikle koruyucu hekimlik ve sürü yönetimi kurallarına uymak gerekir.

Ağız sütünü (kolostrum) zenginleştirmek için doğuma 40 ve 20 gün kala anneye 2 kez E.coli, Clostridium Perfringens ve Pasteurella aşıları yapılması, doğumdan hemen sonra göbek kordonunun dezenfekte edilmesi, aynı işlemin 2 saat sonra tekrarlanması önerilir. Doğumu takiben deri altı veya kas için hazır antiserum uygulanması ile aynı uygulamanın 7. günde tekrarı ile çok iyi sonuçlar alınır.

Ağız sütünün temiz bir şekilde hatta pastörize edilerek verilmesi, ilk 12 saatte 8 litre ağız sütünün içirilmesi yapılacak en önemli iştir.

Kuru ve temiz sistemine uyulmalı, ineğin diğerlerinden ayrı bir yerde doğurması sağlanmalıdır.

Tahir S. Yavuz
Tahir S. Yavuz 1957 yılında Bursa’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Gemlik’te tamamlayan Yavuz, lise öğrenimini Bursa Erkek Lisesi’nde 1974 yılında tamamladı ve aynı yıl İstanbul Veteriner Fakültesi’nde öğrenimine başladı. 1979 yılında İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden mezun oldu. 1983 yılı Nisan ayına kadar Bursa Hayvan Hastanesi’nde Veteriner Hekimlik, Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nde asistanlık yaptı. 1983-1988 yılları arasında Pınar Et’in kuruluş ve işletmesinde görev aldı. Pınar Et’te çalıştığı yıllarda tanıştığı meslektaşlarıyla 1988 yılında Ege Vet’i kurdu. 1988-1998 yılları arasında Amerikan Yemlik Tahıl Konseyi’ne danışmanlık hizmetleri verdi. Ege Vet Genel Müdürü olarak görev yaptı. Ata Fen ve Sürü Yönetimi şirketlerinin kuruluşunda yer alan Yavuz, mesleği ile ilgili olarak çok sayıda makalelerini 2009 yılında “Meslekte 30 yıl” ve 2014 yılında “Meslekte 35 yıl” kitaplarında topladı ve yayınladı. Daha sonra 12 adet kitabı yayınlandı. Mesleğiyle ilgili gazetelerde, dergilerde, internette köşe yazıları halen yayınlanmakta ve çeşitli TV programlarında bilgilerini paylaşmaktadır. Yurtiçinde ve yurtdışında birçok mesleki örgüte üye olan Yavuz, bir dönem İzmir Ticaret Odası Meclis Üyeliği yapmıştır. SETBİR Yönetim Kurulu Üyeliği görevini yürütmektedir. Yavuz, VİSAD, İZSİAD, İzmir Tarım Grubu ve TAGYAD üyeliklerini de sürdürmektedir. Yavuz, Veteriner Hekim Dr. Nuran Yavuz ile evlidir.

    You may also like

    Leave a reply

    E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir