Yerli Ürün Şartı, Türk Tütününe Yaradı

Tütün Eksperleri Derneği, 2023 Tütün ve Tütün Mamulleri Sektör Raporu’nu açıkladı. Raporda, 2020 yılında alınan kararla uygulanmaya başlanan tütün mamullerinde yerli tütün kullanma zorunluluğunun üretime olumlu yansıdığı, sözleşmeli tütün üretim miktarının 58 milyon kilogramdan, içinde bulunduğumuz 2023 ürün yılında tahmini 74 milyon kilograma yükseldiği kaydedildi.

2022 yılı için %17 olan yerli tütün kullanma zorunluluğunun, 2024 yılı için %25’e, 2025 yılı için %30’a çıkarılacağının belirtildiği Raporda, bu oranın Cumhurbaşkanı kararı ile kademeli olarak %45’e artırılmasının Tütün Eksperleri Derneği tarafından desteklendiği ifade edildi.Raporda, sarmalık kıyılmış olarak tüketilmek üzere yıllık yaklaşık 35-45 milyon kilogram yaprak tütünün kayıtdışı olarak üretildiği tahminine yer verildi. 20 yıl içinde dal sigaraların ortalama ağırlığının 0,8632 gramdan 0,5501 grama düştüğü bilgisine yer verilen Raporda, sigara üreticisi firmaların üretimde kullandıkları 1 kilogram tütünü 2003’te 58 paket sigara fiyatına satarken, aynı miktarda tütünü 2023 yılında 91 paket sigara fiyatına sattıkları vurgulandı.

Raporda, Türkiye’de geçtiğimiz yıl 609 milyon dolarlık tütün ithal edildiği, buna karşı 265 milyon dolarlık tütün ihraç edildiği ve tütün kısmında net ithalatçı durumun devam ettiği, tütün ihracatının yanında 680 milyon dolarlık tütün mamulü ihracatı ile beraber toplam 945 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiği belirtildi.Tütün Eksperleri Derneği Yönetim Kurulu’nun hazırladığı 24 sayfalık “2023 Tütün ve Tütün Mamulleri Sektörü Raporu’nda şu başlıklara yer verildi:

“Sözleşmeli Tütün Üretimi

2021 ve 2022 ürün yıllarında, firmalar tarafından sözleşmeli üretim kapsamında gerçekleştirilen resmi alım miktarı yaklaşık 58 milyon kilogram olarak gerçekleşirken, 2023 ürün yılında ise bu miktarın 74 milyon kilogram civarında olacağı tahmin edilmektedir. Satın alınan tütün miktarındaki bu artışın, tütün mamulü üreticilerine getirilen, yurtiçinde satılan tütün mamullerinde yerli tütün kullanma zorunluluğunun olumlu bir yansıması olarak değerlendirilmektedir.

28.10.2020 tarihinde yayınlanan 7255 Sayılı Kanun ile tütün mamulü üreticileri 2022 yılı için %17, 2023 yılı için %21, 2024 yılı için %25, 2025 yılı için %30 olarak yerli tütün kullanmak zorunda olup, Cumhurbaşkanı bu oranı yüzde kırk beşe kadar artırmaya yetkilidir. Bu oranın kademeli olarak %45’e artırılması Tütün Eksperleri Derneği tarafından desteklenmektedir.Sözleşmesiz Yaprak Tütün Üretimi

Sarmalık tütünler yüzyıldan fazla bir süredir Doğu-Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde birkaç milyon kilogramı geçmeyen miktarda ve lokal ölçekte üretilmiş olmasına rağmen özellikle 2010 yılından sonra tütün mamullerinden alınan vergilerde ki artışlar ‘Kayıt Dışı Sarmalık Kıyılmış Tütün’ olarak nitelenen piyasanın büyümesine ve Türkiye çapında yayılmasına neden olmuştur. Sarmalık kıyılmış olarak tüketilmek üzere yıllık yaklaşık 35-45 milyon kilogram yaprak tütünün kayıt dışı olarak üretildiği tahmin edilmektedir. Bu miktarın 2022 ürün yılında 29,4 milyon kilogramı kayıtlara geçmiştir.Türkiye’de Tütün Mamulleri Üretimi ve Ticareti

İç piyasaya arz edilen tütün mamullerinin satış miktarları ve parasal karşılığı incelendiğinde, 2023 yılı içerisinde toplam 291,8 milyar TL’lik bir perakende satış hasılatına, makaron ve sigara kâğıdının da tahmini perakende satış hasılatı eklendiğinde, toplam tütün mamulü piyasasının yasal perakende satış hacminin 350 milyar TL civarında olabileceği söylenebilir.

TADAB verilerine göre Türkiye’de 2023 yılında, 609,6 milyon dolar karşılığında, 108.542 ton yaprak tütün ve tütün mamulü üretiminde hammadde olarak kullanılan ara ürün şeklinde tütünün ithalatı ile 264,7 milyon dolarlık yaprak tütün ve tütün mamulü üretiminde hammadde olarak kullanılan ara ürün şeklinde tütün ile 680 milyon dolarlık tütün mamulü olmak üzere, toplamda 945 milyon dolar üzerinde ihracat gerçekleştirmiştir.Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı Yapısal İhtiyaçlar

2017 yılında ise TAPDK kapatılarak yetkileri Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı olarak kurulan Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığına (TADAB) devredilmiştir. TADAB yaklaşık 260.000 perakende tütün mamulü ve alkollü içki satıcısının yanı sıra, tütün üreticilerinin ve beş yüzden fazla üretici/ithalatçı/ihracatçı firmanın faaliyet gösterdiği piyasanın düzenlenmesi, gözetimi ve denetimine ilişkin faaliyetleri yürütürken, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yetki ve sorumluluk alanında çalışmakla birlikte; Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın yetki ve sorumluluk alanına temas eden iş ve işlemlerle karşılaşmaktadır. Kamuya 1997 yılından beri Tütün Teknolojisi Mühendisi/Tütün Eksperinin alınmamasının da etkisi ile personel ihtiyacını karşılamakta zorlanan bu yapının, yasal ve yasadışı olarak bu kadar büyüyen piyasasının düzenleme ve denetiminde yetersiz kaldığı diğer kamu kurumları ve piyasa aktörlerinin tamamı tarafından kabul edilen bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır.Bu sebeplerle;

Sayılan bakanlıklar ile eşgüdüm içerinde çalışacak şekilde, direk Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak özerk bir yapıya kavuşturulması veya

Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı, özel bütçeli, karar mekanizması daha hızlı, diğer bakanlıklarla uyum içinde çalışacak bir Genel Müdürlük kurulması şeklinde yeniden yapılandırılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.”

(Kaynak: Haberde kullanılan fotoğrafların tamamı Tütün Eksperleri Derneği web sitesinden alınmıştır.)