Tarım-ÜFE Artıyor

Herkesçe bilindiği üzere enflasyon; gerek tüketiciler/toplumlar için gerekse üreticiler için gerekse de ülke ekonomisi ve güvenliği için çok büyük bir tehlikedir/sorundur. Enflasyon fakirleşmek demek, yokluk demek, sıkıntı demek, yozlaşma demek, bireylerin, ailelerin, toplumun her yönüyle erozyona uğraması demektir.

Erozyon sadece selle, rüzgarla olan doğal bir olay değil, en büyük erozyon yüksek enflasyonla olmaktadır. Bir de bunun üzerine enflasyonu fırsat bilip, enflasyonun (istatistiki) minimum üç-beş katı seviyelerinde mal ve hizmet fiyatlarını artıran ahlaksızları da ekleyince toplumsal erozyon tam bir heyelana dönüşmektedir.

Ekonomik alanda birçok enflasyon endeksi bulunmaktadır. TÜFE, ÜFE, GFE, TARIM ÜFE gibi daha birçok endeks vardır. Bizim yazımızın konusu Tarım-ÜFE endeksi olacaktır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) (2020=100), 2024 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %7,18, bir önceki yılın aynı ayına göre %58,29 ve on iki aylık ortalamalara göre %60,28 arttı.

Sektörlerde bir önceki aya göre, tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde %7,28 artış gerçekleşti.

Ana gruplarda, tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) bitkisel ürünlerde aylık %8,98 yıllık %44,36 artış, çok yıllık (uzun ömürlü) bitkisel ürünlerde aylık %2,55 yıllık %69,78 artış ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde aylık %6,02 yıllık%70,42 artış gerçekleşti.

Sektör ve ana gruplara göre Tarım-ÜFE ve değişim oranları, Şubat 2024

Tarım-ÜFE yıllık değişim oranı (%), Şubat 2024

Tarım kesiminde bulunan çiftçilerin sayısının her yıl azaldığı ve ekilen arazi miktarının da her yıl düştüğü tarım sektöründe, Tarım-ÜFE’deki artışın talep artışı kaynaklı değil maliyet artışı kaynaklı olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle tarımsal üretim girdilerinin dövizle ithal edilmesinden dolayı maliyetler doğal olarak artmaktadır. Bunun anlamı, döviz kur etkisi nedeniyle Tarım-ÜFE’nin önümüzdeki aylarda da artış göstereceğidir.

Yıllık Tarım-ÜFE’ye göre 7 alt grup daha düşük, 7 alt grup daha yüksek değişim gösterdi.
Yıllık değişimin en yüksek olduğu alt grup %168,10 ile yağlı meyveler oldu.

Alt gruplara göre Tarım-ÜFE yıllık değişim oranları (%), Şubat 2024

Aylık Tarım-ÜFE’ye göre 7 alt grup daha düşük, 7 alt grup daha yüksek değişim gösterdi
Aylık değişimin en yüksek olduğu alt grup %17,23 ile tropikal ve subtropikal meyveler oldu.

Alt gruplara göre Tarım-ÜFE aylık değişim oranları (%), Şubat 2024

Tarım-ÜFE’deki artışın üreticilere ve tüketicilere yansıması nasıl olacaktır?

“Tarım ÜFE’de yaşanan %1’lik artış Gıda Fiyatları Endeksine (GFE) uzun dönemde %0,22, dövizde yaşanan%1’lik artış ise GFE’ye %0,6 oranında yansımaktadır. (Demirağ ve Sağır, 2024, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi)”

“Gıda fiyatlarında yaşanacak %1’lik artışın enflasyona %0,79, petrolde yaşanacak %1’lik artışınsa %0,07’lik bir enflasyon artışına neden olduğu bulunmuştur. (Eştürk ve Albayrak, 2018)”

Buna göre, Tarım ÜFE’deki on iki aylık ortalama %60 artış, TÜFE yıllık enflasyonu önemli ölçüde etkileyecektir.

Ancak Tarım ÜFE’deki artışın esas olumsuz etkisi ise çiftçiye/üreticiye olacaktır. Çünkü Tarım-ÜFE’deki artış, çiftçinin üretim maliyetlerine derhal yansıyacak ancak gıda fiyatlarına uzun dönemde yansıyacaktır.

Bu durumda, çiftçi için %60 ek maliyet ve ek finansman ihtiyacı demektir. Çiftçi önce borçlanacak, pahalı üretecek ancak maliyet artışının gıda fiyatlarına geç yansıması dolayısıyla dönüşü geç olacaktır.

Böylesi üretim faaliyeti sürecinde çiftçi zayıflayacak, rekabet gücünü kaybedecek, üretimi devam ettiremez noktaya gelecek ya da üretimden vazgeçecektir.

Yeni tarım politikamıza göre, ekilmeyen arazi kalmayacak, iki yıl üst üste ekilmeyen araziler sahipleri adına kiraya verilecek ve üretim artışı sağlanacaktır.

Ancak, reel durumda, Tarım ÜFE’deki artışa çözüm bulunmazsa kiraya verilecek arazi miktarında artış olacağı anlamına gelmektedir. Bunun açıklaması, çiftçi üretimden çekilecek ve tarımsal üretim miktarımız düşecek, bu defa fiyatlar hem enflasyondan hem de ürün azlığından dolayı yükselecektir.

Sonuç olarak hem üretici zarar görecek hem de tüketici zarar görecek, yani herkes kaybedecektir.

Oysa ki herkesin kazanması için çiftçiyi üretimde tutmak ve desteklemek gerekmektedir.